In de media 

Delen uit  interview door Pierre Spaninks in Managementboekmagazine 

naar aanleiding van verschijnen  van 

Basisboek Integrale Veranderkunde  

Willem Vrakking en Anton Cozijnsen “Systeem , gedrag en verandering”  in balans brengen 

De een is hoogleraar in Rotterdam, de ander in Amsterdam. De een komt vaker over de vloer bij bedrijven, de ander bij not for profits. De een legt meer de nadruk op strategie en structuren, de ander op gedrag en vertrouwen. Toch werken Willem Vrakking en Anton Cozijnsen al meer dan dertig jaar samen aan hun gedeelde ambitie: een echte wetenschap te maken van hun vak, de veranderkunde. Een dubbelinterview, naar aanleiding van het verschijnen van hun Basisboek Integrale Veranderkunde. Over gebrek aan werk hebben Willem Vrakking en Anton Cozijnsen nooit te klagen gehad. De afgelopen dertig jaar hebben zij honderden bedrijven en instellingen gezien, van binnen en van buiten. Die hadden allemaal te kampen met serieuze uitdagingen. Nieuwe toetreders op de markt bedreigden hun concurrentiepositie. De overheid kondigde regels aan waar zij niet zo maar aan konden voldoen. Klanten klaagden steen en been over de service. Allemaal moesten ze dus veranderen. Maar in welke richting, en vooral: hoe? 

 Zulke vragen zijn koren op de molen van Vrakking en Cozijnsen. Geen wonder dat bestuurders en managers graag een beroep op hen doen als het menens wordt. Met valse bescheidenheid hebben ze geen van tweeën wat, dus zegt Vrakking gewoon: “Wanneer klanten met ons het gesprek aangaan over fundamentele vragen als wat een verstandige manier is om de noodzakelijke verandering aan te pakken, hoe ze binnen hun organisatie de bereidheid kunnen creëren om te veranderen,  en hoe ze de mogelijkheden van mensen kunnen vergroten om te veranderen – dan hebben ze een goede kans om hun bedrijf of instelling weer op de goede weg te krijgen.” Een veilige omgeving Maar spijtig genoeg komt dat gesprek lang niet altijd op gang. Bestuurders en managers zien er de noodzaak niet van in of nemen er de tijd niet voor. “Dan grijpen ze zonder er verder bij na te denken naar een willekeurig reorganisatiemodel en drukken ze dat erdoor,” aldus Vrakking. “Liefst willen ze kant en klare schema’s volgen. Maar dat leidt er alleen maar toe dat de rest van de organisatie niet is aangehaakt, dat er wordt gewerkt op een manier die de transparantie niet dient, dat er een beroep wordt gedaan op een bepaald type gedrag dat vervolgens niet wordt ondersteund – en dan raken ze van de regen in de drup. Zie de grote mislukkingen van de afgelopen jaren. 

Waarop Cozijnsen inhaakt en het nog wat scherper formuleert: “Ik geloof er niet meer in, dat je bedrijven alleen op weg kunt helpen met behulp van modellen. Daarom probeer ik een nieuwe invalshoek te ontwikkelen: integriteit en  vertrouwen. Twee absoluut noodzakelijke voorwaarden om welke verandering dan ook in gang te zetten - en om die te laten beklijven. De crux is dat je eerst een veilige omgeving moet creëren voordat je kunt verwachten dat mensen zich voor verandering openstellen. Vervolgens moet je je houden aan principes als fair play en fair process en moet je transparantie blijven bieden, om de verandering tot een goed einde te brengen. Integrale visie Geeft de praktijk al zo veel aanleiding aan Vrakking en Cozijnsen om met hun Basisboek Integrale Veranderkunde  de bewezen kennis en inzichten en de bewezen methoden te integreren en voor iedereen begrijpelijk te presenteren – de wetenschap vraagt daar ook nog eens om. “Alleen al in Nederland zijn er tientallen onderzoekers werkzaam op deelgebieden van de veranderkunde,” weet Cozijnsen. “En op het jaarlijkse congres van de Academy of Management worden er tientallen presentaties gegeven van nieuwe methodes en succesvolle cases.” Al die informatie moet op zijn merites worden beoordeeld en na goedkeuring geïntegreerd in het grote geheel van de discipline. In de strijd tussen de verschillende stromingen op hun vakgebied mengen Vrakking en Cozijnsen zich liever niet. “Wij zitten niet in een richtingenstrijd. Wij laten wat waardevol is gebleken de revu passeren, pikken er de kern uit, en geven die een logische plaats in het grote geheel,” licht Cozijnsen de aanpak toe die zij hebben gekozen. “Daar bouwen wij op voort. Alleen zo kun je komen tot een integrale visie op de veranderkunde als academische discipline en alleen zo kun je een handreiking bieden aan de mensen die in de praktijk verantwoordelijkheid dragen voor veranderingen.” 

 Nestor Willem Vrakking  was een van de founders in 1980  van de Holland Consulting Group , waar hij nog steeds als honorair vennoot aan verbonden is. Daarnaast is hij deeltijdhoogleraar aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Daar doceert hij strategisch management en verandermanagement. Zijn specialisme omschrijft hij zelf zo, dat hij altijd uit is op een zodanige inrichting en besturing van organisaties dat deze optimaal kunnen functioneren voor alle stakeholders. 

 Anton Cozijnsen  begon zijn carrière als adviseur bij de Holland Consulting Group.  In 1982 verbond hij zich aan BMC. Sinds 1984 combineert hij zijn adviespraktijk met onderwijs en onderzoek aan de Vrije Universiteit. Daar werd hij in 2000 benoemd als hoogleraar verandermanagement. Tevens is hij oprichter van de postdoctorale opleiding Verandermanagement (VU) en is hij ook nog eens directeur onderzoek en internationalisering van het NCOI, het grootste particuliere opleidingsinstituut van ons land. Tezamen met Prof. Mr. Dr. Marjan Olfers is hij bezig een instituut op te richten op het gebied van integriteit- en reputatieversterking. Een van de doelen van dat instituut is om Raden van Toezicht/Commissarissen ‘door te lichten en verbeteringen door te voeren op gebieden als ‘gedrag, leiderschap en vertrouwen’. 

 Passie voor veranderen De samenwerking tussen Vrakking en Cozijnsen gaat terug tot 1980. In de decennia die daarop volgden schreven zij samen de Inleiding in de organisatie-agologie (1982), het Handboek voor strategisch innoveren (1986), Ontwerp en invoering (1995), de Teleac-cursus Verandermanagement (1997), het Handboek Verandermanagement (2003), en nu dus het Basisboek  Integrale Veranderkunde. Wat Vrakking en Cozijnsen vooral bindt - bij wat we toch wel hun passie voor veranderen mogen noemen - is dat zij zich in dienst stellen van de organisatie die om wat voor reden voor de noodzaak staat om te veranderen. Zij hebben niet de pretentie beter dan het bestuur en het management te weten waar het precies heen moet, maar wel dat zij die organisatie kunnen helpen om de slagen te maken die daarvoor nodig zijn. Daarbij profiteren zij volop van het feit dat zij allebei met een been in de praktijk staan en met een been in de wetenschap. De ervaring heeft hen geleerd dat zij daardoor op beide fronten tot betere resultaten komen. 

 Dat wil niet zeggen dat Vrakking en Cozijnsen het altijd overal over eens zijn. Ook bij het schrijven van het Basisboek Integrale Veranderkunde hebben zij onderling stevige discussies gehad. Niet dat de lezer daar wat van merkt, want zoals Vrakking het uitdrukt: “Wij bekijken de zaken ieder vanuit onze eigen invalshoek en leggen op basis daarvan onze eigen accenten. Maar doordat we daarover voortdurend in dialoog zijn, vullen we elkaar aan in plaats van dat we elkaar in de weg zitten.” Systeem en gedrag Inhoudelijk is het grootste verschil tussen Vrakking en Cozijnsen dat de een meer denkt in termen van strategieen , structuren en systemen, en dat de ander meer is gefocussed op het gedrag van de mensen die in die structuren werken. Cozijnsen poneert: “Als zeventig procent van de veranderingstrajecten mislukt, dan ligt dat blijkt dat voor 80% te wijten te zijn aan het gedrag van de mensen die bij die verandering betrokken zijn. Niet aan het systeem, niet aan de structuur, niet aan de technologie.” Vrakking spreekt hem niet direct tegen, maar nuanceert het wel: “Jij zegt dat het 70% gedrag is en 30% systeem. Ik zeg niet dat je ongelijk hebt. Maar ik denk wel dat de systeemkant goed verzorgd moet zijn voordat het gedrag zich in de gewenste richting kan ontwikkelen.” 

Cozijnsen wil – in alle gemoedelijkheid – van die nuance niet weten: “Ik geloof überhaupt niet meer in structuren. Voor mij zijn dat lege hulzen. In de praktijk gaan mensen dwars door organisatieschema’s heen. Nieuwe technologieën maken dat alleen maar makkelijker. Kijk naar bedrijven als CapGemini, die worden alsmaar virtueler” Balans Waar het uiteindelijk om gaat – en dat is ook de boodschap die Vrakking en Cozijnsen willen overbrengen met hun Basisboek Integrale Veranderkunde – is dat je in een organisatie altijd eerst een situatie moet zien te creëren die vertrouwen wekt, zowel bij de medewerkers als bij alle andere betrokken partijen. Pas dan kun je van hen vragen zich in te zetten voor die organisatie en mee te werken aan de noodzakelijke veranderingen.  Om het laatste woord te geven aan Cozijnsen: “Uiteindelijk gaat het in iedere organisatie en bij iedere verandering natuurlijk om de juist balans tussen het systeem en de mens .